ชื่อผลงาน นวัตกรรม โครงการสร้างแกนนำผู้ดูแลเท้า ผู้ป่วยเบาหวานในชุมชน ปี2553 (อาสาสมัคร พิทักษ์เท้า ชาวเบาหวาน)
ชื่อผู้นำเสนอ
1. นางลดาวัลย์ พุทธสังฆ์ พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ
2. นางกรองแก้ว ชุ่มวงศ์ พยาบาลวิชาชีพชำนาญการ
3. นายประพจน์ เกษมพิณ เจ้าพนักงานสาธารณสุขชำนาญงาน
Email address lad-awan@live.com
หน่วยงานที่สังกัด สถานีอนามัยบ้านหัวชวด ต.หนองบัว อ.บ้านค่าย จ.ระยอง
บทคัดย่อ
โรคเบาหวาน เป็นปัญหาสุขภาพที่สำคัญ เนื่องจากเบาหวานเป็นโรคเรื้
ในผู้ป่วยเบาหวานที่มีอายุมากกว่า 40 ปี หรือเป็นเบาหวานมานานกว่า 10 ปี พบว่าอุบัติการณ์ของการเกิดแผลที่เท้าจะเพิ่มขึ้นโดยเฉพาะถ้าเบาหวานที่ควบคุมระดับน้ำตาลได้ไม่ดีมักก่อให้เกิดปัญหาต่
สถานีอนามัยบ้านหัวชวด มีผู้ป่วยเบาหวาน จำนวน 90 ราย และพบว่าอุบัติการณ์ของการเกิดแผลที่เท้าเพิ่มมากขึ้นในแต่ละปี( ปี 255 – 2552) จำนวน 3 , 3 และ5 ราย ตามลำดับ) ปัจจุบันมีผู้ป่วยมีแผลที่เท้าจำนวน 5 ราย ซึ่งบางรายถูกตัดนิ้ว และแต่ละรายต้องใช้เวลาการรักษาแผลเป็นเวลานาน เป็นการเพิ่มภาระการดูแลของสถานีอนามัย และจากการติดตามเยี่ยมบ้าน พบว่า ผู้ป่วยและผู้ดูแลบางส่วน ดูแลเท้าไม่ถูกต้อง ไม่เหมาะสม และการดูแลไม่ต่อเนื่อง ส่งผลให้ผู้ป่วยมีปัญหาเรื่องเท้า และส่วนใหญ่มักมีอาการเท้าชา ในการดำเนินงานด้านการตรวจประเมินเท้าประจำปี ของผู้ป่วย ซึ่งได้มีการให้คำแนะนำเรื่องการดูแลเท้า การฝึกปฏิบัติการนวดเท้าแล้ว พบว่าผู้ป่วย หรือผู้ดูแลเองไม่ได้ปฏิบัติอย่างต่อเนื่อง เนื่องจากข้อจำกัดหลายด้าน ซึ่งการนวดเท้าในผู้ป่วยอย่างสม่ำเสมอนอกจากจะช่วยในการกระตุ้นการไหลเวียนโลหิตแล้ว ยังส่งผลให้ลดอาการเท้าชาอีกด้วย ในการสร้างเครือข่ายผู้ดูแลผู้ป่วยโดยส่งเสริมให้บุคคลในครอบครัวและชุมชนเข้ามามีบทบาท มีส่วนร่วมจึงเป็นกลไกหลักที่สำคัญในการดำเนินงานให้มีประสิทธิภาพ ดังนั้นสถานีอนามัยบ้านหัวชวด จึงได้จัดทำโครงการนวัตกรรม โครงการสร้างแกนนำผู้ดูแลเท้า ผู้ป่วยเบาหวานในชุมชน ปี2553 (อาสาสมัคร พิทักษ์เท้า ชาวเบาหวาน) ขึ้น เพื่อให้เกิดการพัฒนารูปแบบบริการผู้ป่วยเบาหวานที่เหมาะสม และต่อเนื่อง สืบไป โดยวัตถุประสงค์ของการดำเนินงานนวัตกรรมการโครงการ คือ
1.เพื่อพัฒนารูปแบบการดูแลภาวะแทรกซ้อน(เท้า)ผู้ป่วยเบาหวาน
2.เพื่อส่งเสริมการมีส่วนร่วมในการดูแลผู้ป่วยเบาหวานของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.)ในชุมชน
3.เพื่อลดภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญ(เท้า)ของผู้ป่วยเบาหวาน
4.เพื่อส่งเสริมให้เกิดสัมพันธภาพที่ดีระหว่างผู้ป่วย ครอบครัวและชุมชน
โดยกลุ่มเป้าหมายให้เกิดงานขึ้นกับ อาสาสมัครสาธารสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) หรือญาติผู้ป่วยเบาหวาน (จิตอาสา)ที่สนใจเข้าร่วมโครงการ จำนวน 30 ราย. คัดเลือกผู้ป่วยเบาหวานเพื่อเข้าร่วมโครงการ (อายุ 40 ปีขึ้นไป และป่วยเป็นเบาหวาน มากกว่า 5 ปี หรือ เคยมีประวัติมีแผลที่เท้า หรือ มีอาการเท้าชา)อาศัยอยู่ในเขตรับผิดชอบของสถานีอนามัยบ้านหัวชวด พื้นที่ หมู่ 1,2,6,10 ต.หนองบัว อ.บ้านค่าย จ.ระยอง จำนวน 30 ราย จัดตั้ง คลินิกสุขภาพเท้าเบาหวานศูนย์สุขภาพชุมชนจัดเตรียมวัสดุอุปกรณ์ทั่วไป และวัสดุอุปกรณ์ในการทำ การตรวจเท้าเตรียมแบบตรวจประเมินเท้าในผู้ป่วยเบาหวานตามระดับความรุนแรง และแบบประเมินความพึงพอใจนวัตกรรม ตรวจเท้า
ประเมินเท้าในผู้ป่วยเบาหวานตามระดับความรุนแรง 4 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มปกติ กลุ่มเสี่ยงปานกลาง กลุ่มเสี่ยงสูง และกลุ่มที่มีแผลจัดทำแนวทางปฏิบัติการแลเท้าผู้ป่วยเบาหวาน
ผู้ป่วยเบาหวาน จำแนกผู้ป่วยตามระดับความรุนแรงเป็น 4 กลุ่ม บนแฟ้มประวัติผู้ป่วย ดังนี้
1) กลุ่มปกติ หมายถึงไม่มีแผล และเท้าปกติ
2) กลุ่มเสี่ยงปานกลาง หมายถึง ไม่มีแผล เท้าผิดรูป ผิวหนัง/เล็บผิดปกติ ชีพจรที่เท้าผิดปกติ หรือมีการรับความรู้สึกที่เท้าผิดปกติ
3) กลุ่มเสี่ยงสูง หมายถึง ไม่มีแผล มีประวัติเคยมีแผลหรือเคยตัดขา/เท้า หรือ เท้าผิดรูป ร่วมกับ ชีพจรที่เท้าผิดปกติ หรือการรับความรู้สึกที่เท้าผิดปกติ
4) กลุ่มที่มีแผลที่เท้า
ทุกกลุ่ม ทำการทดสอบระดับความเข้าใจการดูแลเท้าด้วยตนเอง ก่อนและหลังสิ้นสุดโครงการ4)
จัดประชุมเชิงปฏิบัติการ 1 วัน
วิทยากร - สอนความรู้จากคลินิกสุขภาพเท้า โรงพยาบาลบ้านค่ายจำนวน 1 คน
- สอนนวดเท้าจาก หมอนวดแผนไทย ศูนย์ส่งเสริมสุขภาพแพทย์แผนไทย สถานีอนามัยบ้านหัวชวด จำนวน 2 คน
เนื้อหา ทดสอบความรู้ก่อน/หลัง
ความรู้การดูแลเท้าสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน
การนวดฝ่าเท้า การนวดเท้าผู้ป่วยเบาหวาน
อาสาสมัคร ฝึกปฏิบัติการนวดเท้า ตรวจเท้า
รูปแบบการดำเนินงานของอาสาสมัคร พิทักษ์เท้า ชาวเบาหวาน
มอบหมายภารกิจ/อุปกรณ์
สำรวจความพึงพอใจของผู้ป่วย
2.4 พยาบาลให้คำแนะนำความรู้เรื่องเบาหวานเบื้องต้น บัญญัติ 10 ประการในการดูแลเท้า
และการดูแลเท้าด้วยตนเอง 5 ขั้นตอน ได้แก่ การเช็ดเท้า-การตรวจ/คลำ-ทาโลชั่น-การนวดเท้า-การบริหารเท้า โดยใช้การเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมของกลุ่ม การฟังอย่างลึกซึ้ง และใช้ทักษะการจับประเด็น
2.5 ตรวจประเมินความรู้สึกที่เท้าด้วย Monofilament โดยเจ้าหน้าที่
3.1 ก่อนและสิ้นสุดโครงการ วัดระดับความเข้าใจในการดูแลเท้าด้วยตนเอง และระดับความรู้สึกต่อการชาที่เท้า จากแบบสอบถามและการตอบคำถามของกลุ่ม
3.2 ประเมินอัตราการเกิดแผลใหม่และการตัดนิ้ว/เท้า/ขา เปรียบเทียบระหว่างผู้ป่วยเบาหวานที่มีแผล ระหว่างตุลาคม 2552 – มีนาคม 2554 กับผู้ป่วยเบาหวานที่มีแผล ระหว่างตุลาคม 2552 – มีนาคม 2554
3.3 ดำเนินงานต่อเนื่องโดย อาสาสมัคร พิทักษ์เท้า ชาวเบาหวาน ที่ผ่านการอบรมแล้วไปปฏิบัติภารกิจดูแลสุขภาพเท้าและนวดเท้าผู้ป่วยเบาหวานที่รับผิดชอบ สัปดาห์ละ 1-2 วัน พร้อมส่งรายงานผลการปฏิบัติงานทุกวันสิ้นเดือนที่สถานีอนามัย
3.4 เจ้าหน้าที่จากสถานีอนามัย ออกเยี่ยมบ้านเพื่อประเมิน นิเทศติดตามการปฏิบัติงานของอาสาสมัครฯในชุมชน เดือนละ 1 ครั้ง
3.5 ตรวจประเมินเท้าผู้ป่วยเบาหวาน ด้วย Monofilament โดยเจ้าหน้าที่ หลังนวดเท้า 6 เดือน
ผลลัพธ์ ที่จะเกิดขึ้น คือ
1.จำนวนผู้ป่วยเบาหวานได้รับการตรวจประเมินเท้าเบื้องต้น มากกว่า 80%
2.จำนวนผู้ป่วยเบาหวาน ได้รับการประเมินความเสี่ยงการเกิดแผลที่เท้าตามแนวทางปฏิบัติมากกว่า 80 %
3. จำนวนผู้ป่วยเบาหวานที่เข้าอบรม มีความรู้เรื่องการดูแลเท้าเบื้องต้น ก่อนและหลังการอบรม มากกว่า ร้อยละ 80
4.จำนวนผู้ป่วยเบาหวานที่ได้รับ การตรวจเท้า มีความความพึงพอใจต่อนวัตกรรม การตรวจเท้า มากกว่า ร้อยละ 80
5.กลุ่มเสี่ยงสูง กลุ่มที่มีแผลที่เท้า มีการส่งต่อโรงพยาบาลหลักตามแนวทางปฏิบัติ 100%
6.เกิดนวัตกรรมในการตรวจประเมินเท้าเบาหวานเบื้องต้น 1 เรื่อง
การนำผลงานนวัตกรรมไปใช้ประโยชน์ ในการดำเนินงานการตรวจเท้าผู้ป่วยเบาหวาน ในชุมชน และคลินิกเบาหวานในสถานีอนามัย โดยผสมผสานงานตรวจสุขภาพเบาหวาน มีการตรวจระดับน้ำตาลในเลือด ตรวจปัสสาวะ ประเมินวัดสายตา ประเมินเท้า ประเมินสุขภาพจิต ทั้งนี้ การบริการมีการดำเนินงานตรวจคัดกรองสุขภาพผู้ป่วยเบาหวานรายใหม่ และรายเก่า ทุกราย เป้าหมาย ปีละ 1 ครั้ง ตามแนวทางปฏิบัติการพยาบาลผู้ป่วยเบาหวาน ผู้ป่วยและญาติมีการนำนวัตกรรมการดูแลไปปฏิบัติต่อเนื่อง ด้วยตนเองที่บ้าน และมีความร่วมมือและความเข้าใจในการประเมินเท้าอย่างลึกซึ้ง
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++